, Ελευθεροτυπία, 13/08/2006
Αλλάζει το κλίμα και πόσο συμβάλλει το φαινόμενο του θερμοκηπίου στις κλιματικές αλλαγές; Η επιστημονική ανάλυση είναι πλέον σαφής και κατηγορηματική: η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί ήδη μια διαδικασία αλλαγής κλίματος, με εντεινόμενο μάλιστα ρυθμό, η οποία πιθανότατα είναι μη αντιστρέψιμη.
Θα φανεί περίεργο, αλλά η ύπαρξη της ζωής στη γη οφείλεται στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Από το σύνολο της ηλιακής ενέργειας που φθάνει στη γη, το 30% ανακλάται προς το διάστημα από το στρώμα του όζοντος και τα σύννεφα. Το υπόλοιπο 70% απορροφάται από τον αέρα, τους ωκεανούς και το έδαφος. Καθώς η γη θερμαίνεται, εκπέμπει με τη σειρά της ακτινοβολία, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας εγκλωβίζεται από τα αέρια που συνιστούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου (όζον, διοξείδιο του αζώτου, μεθάνιο, υδρατμούς). Χωρίς το φαινόμενο του θερμοκηπίου, η θερμοκρασία πάνω στη γη θα ήταν -18°C και φυσικά δεν θα υπήρχε ζωή.
Τους δυόμισι τελευταίους αιώνες, η περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε διοξείδιο του άνθρακα αυξήθηκε κατά 30%, λόγω της βιομηχανικής ανάπτυξης. Μεταξύ 1900 και 2000 η μέση θερμοκρασία του πλανήτη αυξήθηκε κατά 0,7°C και η στάθμη της θάλασσας κατά 20 εκατοστά. Επί 600 έμβιων όντων που μελετήθηκαν, τα 450 εμφανίζουν αλλαγές συμβατές με μια προσπάθεια προσαρμογής αυτών των όντων σε αύξηση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος.
Οι επιστημονικές προβλέψεις είναι δυσοίωνες. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Επιστημονική Ομάδα για την εξέλιξη του κλίματος, ανάμεσα στο 2000 και το 2100, η μέση θερμοκρασία του πλανήτη αναμένεται να αυξηθεί από 2,6°C μέχρι 4,7°C, ανάλογα με την έκταση της βιομηχανικής ανάπτυξης και τα μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος που θα ληφθούν. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας γίνεται βραδύτερα και εκτιμάται για το 2100 μεταξύ 10 και 90 εκατοστών.
Από τις συνολικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, απορροφάται μέσω φυσικής διαδικασίας λιγότερο από το μισό, ενώ το υπόλοιπο σωρεύεται στην ατμόσφαιρα, επιτείνοντας το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Ως συνέπεια της αύξησης του διοξειδίου του άνθρακα, η βλάστηση θα είναι πλουσιότερη και θα αναπτύσσεται ταχύτερα και νωρίτερα.
Η Ελλάδα, με βάση τις διεθνείς έρευνες, περιλαμβάνεται στις περιοχές με μεσαίο επίπεδο συνεπειών από την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Έστω κι έτσι όμως, οι συνέπειες θα είναι και για μας σημαντικές. Άνοδος της στάθμης της θάλασσας το 2100 που θα πλησιάζει το μισό μέτρο σημαίνει ότι πολλά παραθαλάσσια κτίσματα θα βρεθούν κάτω από το νερό. Το γνωστό μας μελτέμι στο Αιγαίο θα αλλάξει, ενώ άνοδος της μέσης θερμοκρασίας στην Ελλάδα το 2100 έστω και κατά 2°C θα σημάνει σημαντικές αλλαγές στη χλωρίδα και την πανίδα.
Υπάρχει λύση; Αν θέλουμε ναι και συνίσταται αφενός στην προώθηση νέων τεχνολογιών λιγότερο ρυπογόνων, αφετέρου στη μείωση των εκπομπών αερίων που εντείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η μείωση αυτή, κατά τη σύμβαση του Κιότο, πρέπει να είναι στις εκπομπές αερίων μέχρι το 2008-2012 κατά 5,2% κάτω από τα επίπεδα του 1990.
Οι ΗΠΑ αρνούνται πεισματικά να αποδεχθούν τους όρους της σύμβασης του Κιότο. Κίνα και Ινδία την έχουν μεν επικυρώσει, καθώς όμως είναι αναπτυσσόμενα κράτη δεν υποχρεούνται να εφαρμόσουν τους όρους της πρώτης φάσης που λήγει το 2012. Μάλιστα σε μια προσπάθεια αντιπερισπασμού, ΗΠΑ, Ιαπωνία, Κίνα, Ινδία, Αυστραλία και Κορέα προωθούν εδώ και λίγες μέρες άλλη συμφωνία, με μη προσδιορισμένους όμως στόχους, για την προστασία του κλίματος.
Κλιματικές αλλαγές συνέβαιναν πάντοτε, μάλιστα με κυκλικές διακυμάνσεις ανά 20.000 μέχρι 100.000 χρόνια. Πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια, μια κλιματική αλλαγή οδήγησε στην εξαφάνιση των δεινοσαύρων, γεγονός που επέτρεψε στα θηλαστικά να αναπτυχθούν περαιτέρω. Ο κίνδυνος συνίσταται στην ταχύτητα και ένταση των κλιματικών αλλαγών. Θα είναι και ο άνθρωπος ανάμεσα στα έμβια όντα που δεν θα μπορέσουν να προσαρμοσθούν στις κλιματικές αλλαγές κι έτσι θα εξαφανισθεί από προσώπου γης; Θα γίνει ο άνθρωπος μοιραίος αυτόχειρ από απληστία για αγαθά και πλούτο που δεν έχει πραγματικά ανάγκη; Διακόσια ή τριακόσια χρόνια δεν είναι πολλά στην ιστορία του πλανήτη μας. Θα υπάρχει ανθρώπινο είδος σε 200 ή 300 χρόνια στη γη και πώς θα επιβιώνει; Είναι ένα αμείλικτο ερώτημα, το οποίο δεν αφορά μόνο τους φτωχούς αλλά και τους πλούσιους και στο οποίο οι ισχυροί της γης, κυρίως οι ΗΠΑ, πρέπει να δώσουν απάντηση και λύση. Όσο είναι ακόμη καιρός.
67