Ο καπιταλισμός της εποχής μας είναι πολύ διαφορετικός από τον καπιταλισμό που βίωσαν οι προηγούμενες γενιές. Σ’ ένα παγκοσμιοποιημένο σήμερα περιβάλλον χωρίς φραγμούς και κανόνες, οι τεράστιες μετακινήσεις κεφαλαίων, οι συγχωνεύσεις και μετεγκαταστάσεις επιχειρήσεων έχουν ένα μόνο κίνητρο: το εύκολο και γρήγορο κέρδος, αδιαφορώντας για την κοινωνία, το άτομο, το περιβάλλον.
Πριν από μερικές δεκαετίες, το διευθυντήριο του καπιταλισμού αποτελούσαν ορισμένα άτομα ή οικογένειες. Σήμερα ο καπιταλισμός διαχέεται σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό ατόμων, που κατέχουν μετοχές μιας εταιρείας. Ο ιδιοκτήτης μιας επιχείρησης δεν ενσαρκώνει πλέον το μεγάλο κεφάλαιο, αποτελεί όργανο του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Πριν μερικές δεκαετίες υπήρχε ακόμη ισχυρή εργατική τάξη και συνδικαλιστικό κίνημα, στη μεταβιομηχανική σημερινή εποχή έχει διογκωθεί ο τομέας των υπηρεσιών σε βάρος της παραγωγής.
Και ο σημερινός όμως καπιταλισμός είναι γεμάτος από αντιφάσεις και συγκρούσεις, απόρροια των αλλαγών που επήλθαν. Πολλοί εργαζόμενοι είναι και μέτοχοι, πολλοί συνταξιούχοι (ιδίως στις ΗΠΑ) προσδοκούν αύξηση των συντάξεών τους από τις υπεραποδόσεις των κεφαλαίων των ασφαλιστικών ταμείων τους, μέσω της χρηματιστηριακής κερδοσκοπίας. Πόσο εύκολο είναι να μετασχηματισθεί ένας τέτοιος καπιταλισμός, που ενσωματώνει συμφέροντα πολύ περισσοτέρων ατόμων σε σχέση με το παρελθόν;
Και η σημερινή οργάνωση του καπιταλισμού είναι σε μορφή πυραμίδας. Στη βάση βρίσκονται τα 300 εκατομμύρια μέτοχοι, το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού. Στο επόμενο επίπεδο βρίσκονται οι διαχειριστές των κεφαλαίων των ταμείων, περίπου 10.000 άτομα παγκοσμίως. Αυτοί αποτελούν τους ουσιαστικούς διαχειριστές του καπιταλισμού σήμερα, απαιτώντας ετήσιες αποδόσεις των κεφαλαίων που επενδύουν τουλάχιστον 15%. Όσοι δεν γίνονται ζηλωτές αυτού του παιγνίου δημιουργίας τεχνητής υπεραξίας, είτε απομονώνονται και απομακρύνονται είτε οι μετοχές των εταιρειών που εκπροσωπούν καταβαραθρώνονται και οι εταιρείες απορροφώνται από κάποιαν άλλη. Βασικό στοιχείο του καπιταλισμού σήμερα είναι ότι ενθαρρύνει την υπερσυγκέντρωση κεφαλαίων
Ο χωρίς όρια όμως αυτός καπιταλισμός ευνόησε σημαντικά τις αναπτυσσόμενες οικονομίες χωρών όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία, το Μεξικό, κ.λπ. Στις χώρες αυτές, 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι τα τελευταία 25 χρόνια είχαν ρυθμούς ανάπτυξης των εισοδημάτων τους δυο φορές μεγαλύτερους ως προς τις αναπτυγμένες χώρες.
Για πόσο μπορεί να αντέξει αυτός ο καπιταλισμός των χρηματαγορών και των απορροφήσεων, που μόνο στόχο έχει τη δημιουργία χρηματικού πλούτου, αδιαφορώντας για τον άνθρωπο ως οντότητα, για το γενικό συμφέρον, για το περιβάλλον; Ένας καπιταλισμός που εξωθεί τις επιχειρήσεις στην αναζήτηση του χαμηλού κόστους και τους μη ειδικευμένους εργαζόμενους στην εξαθλίωση; Ως πότε οι χρηματαγορές θα μεγεθύνονται με ετήσιους ρυθμούς μεγαλύτερους από 10%, ενώ οι ρυθμοί μεγέθυνσης της παγκόσμιας οικονομίας δεν ξεπερνούν παγκοσμίως το 3%; Εκτιμώ ότι η σύμπλευση συμφερόντων πλούσιων και αναπτυσσόμενων χωρών εξασφαλίζει μακροημέρευση του σημερινού οικονομικού περιβάλλοντος για μια έως δυο δεκαετίες. Η ώρα της αλήθειας θα έλθει όταν θα αρχίσουν να εξαντλούνται τα ενεργειακά αποθέματα και οι πρώτες ύλες του πλανήτη, κάτι όμως που δεν αναμένεται πριν το 2025.
Μέχρι τότε όμως πρέπει να ελεγχθεί η άπληστη κερδοσκοπία και η τυχοδιωκτική αγορά και πώληση μετοχών σε λίγες μέρες. Είναι προς το συμφέρον όλων να υιοθετήσουν στο άναρχο διεθνές οικονομικό περιβάλλον ορισμένους κανόνες, που θα ισχύουν για όλο τον πλανήτη, όπως συμβαίνει με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Όποιος αγοράζει κάποια μετοχή θα υποχρεούται να την κρατά επί κάποιο χρόνο, διαφορετικά θα υφίσταται επαχθή φορολόγηση της υπεραξίας που δημιουργεί η ταχύτατη πώληση μετοχών. Αλλά και να τεθούν κανόνες στην απορρόφηση μιας επιχείρησης από μια άλλη, χωρίς να αγνοείται η βιομηχανική πολιτική ή το γενικό συμφέρον.
Είναι και προς το συμφέρον του καπιταλισμού να θέσει κανόνες και αυτοπεριορισμούς στη σημερινή ασυδοσία.