Αν αναζητήσει κανείς τα χαρακτηριστικά της εποχής μας, θα εντοπίσει κρίση και σύγχυση αξιών, έλλειψη αλληλεγγύης, ατομικισμό, αβεβαιότητα για το αύριο.
Επί αιώνες, οι θρησκείες και οι ιδεολογίες έδιναν απάντηση στα ουσιώδη ερωτήματα του ανθρώπου και αποτελούσαν τα δομικά στοιχεία της κοινωνίας. Και οι μεν θρησκείες προσπαθούν να προσαρμόσουν το σήμερα στο χτες, ενθουσιάζοντας αρκετούς και απογοητεύοντας άλλους.
Οι ιδεολογίες πάλι διακατέχονται από το σύνδρομο κατάρρευσης του υπαρκτού σοσιαλισμού κι έτσι αδυνατούν να ανταποκριθούν στον προορισμό τους, που είναι να δώσουν στον άνθρωπο ένα συλλογικό πεπρωμένο που θα δώσει νόημα στο πέρασμά του από το μάταιο αυτό κόσμο.
Μέχρι το 19ο αιώνα, το παρελθόν προσδιόριζε τις ιδεολογίες, ενώ αντίθετα το 19ο και κυρίως τον 20ο αιώνα οι ιδεολογίες προσανατολίστηκαν προς το μέλλον και οι περισσότερες ναυάγησαν. Το κενό, γιατί η ζωή δεν ανέχεται τα κενά, καλύπτεται από μια προσπάθεια κατανόησης και μερικές φορές ωραιοποίησης του παρόντος. Μέριμνα των ιδεολογιών είναι πλέον η διαχείριση του παρόντος, η μείωση των κινδύνων, η διασφάλιση της (κυρίως υλικής) ευημερίας.
Στην αναζήτηση ωστόσο του σήμερα, μπορεί να διακρίνει κανείς τρεις αναδυόμενες ιδεολογίες.
Η πρώτη στηρίζεται στα ανθρώπινα δικαιώματα, με κινητήριο μοχλό τις ΗΠΑ. Τα ανθρώπινα δικαιώματα όμως αποτελούν προαπαιτούμενο και όχι θεμέλιο και βάση μιας ιδεολογίας.
Η δεύτερη στηρίζεται στην οικολογική ευαισθητοποίηση των κοινωνιών, που έχει σε μεγάλο βαθμό αυτονομηθεί από τις κλασσικές ιδεολογίες. Και η οικολογία όμως συνιστά προϋπόθεση και όχι θεμέλιο μιας ιδεολογίας.
Η τρίτη στηρίζεται στην κυριαρχία της οικονομίας, που αυτονομείται σε παράγοντα διανομής των αγαθών και των ευκαιριών.
Και οι τρεις όμως αυτές ιδεολογίες φέρουν τον ιό του υλισμού και της ατομικότητας και αδυνατούν να δώσουν απαντήσεις στα προβλήματα της δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης, του οράματος για την κοινωνία και τον άνθρωπο.
Ως υποκατάστατο στην έλλειψη ιδεολογιών, τα κράτη αναζητούν τις περιφερειακές συνεργασίες, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα κράτη όμως είναι απρόθυμα να εκχωρήσουν κυριαρχικές τους αρμοδιότητες και οι πολίτες απαιτούν δημοκρατία και συμμετοχή, είδη σε ανεπάρκεια στο Ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Ποιά ιδεολογία μπορεί να δώσει απάντηση στην κρίση αξιών; Θα πρέπει σίγουρα να στηρίζεται στη δημοκρατία και στα έθνη και να ικανοποιεί τις προσδοκίες των ανθρώπων όχι μόνο σε ατομικό αλλά και σε συλλογικό επίπεδο. Ιδεολογία που στηρίζεται μόνο στα ανθρώπινα δικαιώματα οδηγεί την κοινωνία σε κατάτμηση και αποδιοργάνωση. Η οικολογική ιδεολογία, απαραίτητη για τον πλανήτη, ενοχοποιεί την κοινωνία ως συλλογική μορφή που προσβάλλει το περιβάλλον. Και η κυριαρχία της οικονομίας αναδεικνύει σε υπέρτατη αξία τον ατομικισμό και τον υλισμό.
Οι διανοούμενοι γοητεύονται από τις τρεις αυτές νέες ιδεολογίες. Συχνά όμως δεν θέλουν ούτε να κατανοήσουν ούτε να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά απλώς να τον στηλιτεύσουν. Η ιδεολογία πρέπει να σέβεται την ιστορική μνήμη και να ανυψώνει τον άνθρωπο μέσα από τη συλλογικότητα.