Η ήττα στις εκλογές συνοδεύεται από ιδεολογικές αναζητήσεις και επαναπροσδιορισμό της σχέσης του κόμματος με την κοινωνία. Η νίκη αντίθετα και η παρεπόμενη διαχείριση του κράτους και της οικονομίας επιβάλλει πολιτικό ρεαλισμό, ώστε οι διακηρύξεις να γίνουν (ή τουλάχιστον να φανούν ότι γίνονται) πράξη.
Η Ν.Δ. μετά την ήττα τόσο του 1981 όσο και του 1993 δεν προσπάθησε με σοβαρότητα να επαναπροσδιορίσει τη σχέση της με την κοινωνία. Το έκανε επιτυχώς, με πολύ καθυστέρηση, μετά το 1998, επιχειρώντας και καταλαμβάνοντας ιδεολογικά το μεσαίο χώρο που απαιτεί ταυτόχρονα ελευθερία δράσης και κοινωνική συνοχή.
Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. από την άλλη πλευρά προσαρμοζόταν προς τις περιστάσεις. Άλλαξε άρδην στρατηγική μετά την ήττα του 1989, αλλά μετά την ήττα του 2004 φαίνεται να κινείται χωρίς πυξίδα και στρατηγική. Οι κυβερνήσεις του προσπάθησαν να διαχειρισθούν μετά το 1996 την οικονομία της αγοράς με τους κανόνες της, χωρίς να προσπαθήσουν να επιβάλλουν τους δικούς τους ιδεολογικούς προσανατολισμούς.
Ένα κόμμα όμως πρέπει να αφουγκράζεται και να μαντεύει τις προσδοκίες των πολιτών. Το σήμερα δεν είναι πάντοτε παιδί του χθες. Και η κοινωνία έχει συγκεκριμένες απαιτήσεις: μείωση της ανεργίας και της φτώχιας, ασφαλείς και αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης, παιδεία και πολιτισμό για όλους, αξιοκρατία.
Περιέργως, όλα αυτά τα ζητήματα έχουν αφεθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση στις εθνικές κυβερνήσεις, με απούσα την ενιαία Ευρωπαϊκή Πολιτική σε θέματα απασχόλησης. Η Ευρώπη όμως δεν μπορεί να οικοδομηθεί παρά μόνο με τη συναίνεση των λαών της. Οι ιδεολογικές αναζητήσεις των κομμάτων πρέπει να ξεκαθαρίσουν ποιά Ευρώπη θέλουν, πώς θα εγκριθεί το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, πόσο παντοδύναμη πρέπει να είναι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ποιό ρόλο πρέπει να έχει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ώς πού πρέπει να φθάσει η διεύρυνση.
Ο πολιτικός ρεαλισμός από την άλλη πλευρά, επιβάλλει το μετασχηματισμό της πολιτικής ιδεολογίας σε Σχέδιο, κατόπιν σε Πρόγραμμα και τέλος σε Πράξη. Εκεί οι νέοι κυβερνώντες συναντούν ήδη τον αρνητισμό της διοίκησης και τη λανθάνουσα ή εμφανή ανυπακοή της να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις. Η κρατική γραφειοκρατία αποδεικνύεται συχνά πιο ισχυρή και από πρωθυπουργικές εντολές. Τα συνδικάτα κυριαρχούνται από το συντηρητισμό και τη διατήρηση των κεκτημένων. Γι’ αυτό και πρέπει να αλλάξει η νοοτροπία των δημοσίων υπαλλήλων: είναι υπάλληλοι, υπό τις οδηγίες άλλων.
Χωρίς ιδεολογία δεν νοείται πολιτική. Ιδεολογία χωρίς πράξη είναι εξαπάτηση. Οι ρήξεις και οι τομές πρέπει να προχωρήσουν βαθιά παρά τις αντιδράσεις οργανωμένων και κατεστημένων συμφερόντων. Η κοινωνία απαιτεί από τους πολιτικούς να την οδηγήσουν πιο μακριά, πιο ψηλά.